Democratie op z'n Antwerps

Wat is democratie? Eén van de basiskenmerken is dat de burgers kunnen kiezen voor diegene die zij het meest geschikt en/of bekwaam achten om te besturen. Verkiezingen volgen daarbij steeds op een regeerperiode en geven de burger de mogelijkheid om het gevoerde beleid te beoordelen en te belonen of af te keuren.

Om de burger de mogelijkheid te geven zijn democratische plicht uit te voeren dient hem de keuze te worden gelaten tussen partijen met verschillende programma's en accenten. Men moet m.a.w. kunnen kiezen uit het ganse politieke spectrum, gaande van uiterst links tot uiterst rechts.

Een eerste stap om deze keuzemogelijkheid te beperken vindt men terug in de zogenaamde kartelvorming waarbij partijen er niet voor kiezen om op zelfstandige basis met hun programma naar de kiezer te gaan, doch wel in kartel met een partner. Hiermee omzeilt men eigenlijk min of meer het gevaar dat het programma van de kleinere partner niet voldoende zou aanslaan bij de kiezer en door het kartel tracht men er alsnog in te slagen om voldoende steun te vinden.

Er dient hieraan wel te worden toegevoegd dat dergelijke kartels bijna steeds worden aangegaan tussen partijen die veel raakpunten met elkaar hebben waardoor een deel van de programma's met elkaar
overlappen.

In Antwerpen is men blijkbaar geen kartel aan het vormen, maar opteert men, onder leiding van burgemeester Patrick Janssens en zijn SP-a, voor een zogenaamde stadslijst waartoe nu reeds SP-a en CD&V behoren. Zeer recent werd door schepen Guy Lauwers (voorzitter van SP-a Antwerpen) bekend gemaakt dat men ook de Open VLD zou vragen om toe te treden tot deze stadslijst.

Foto: hln

Alhoewel Patrick Janssens verkondigde dat Lauwers iets te voorbarig was geweest blijkt alleszins dat dit meer is dan een louter ideetje en dat men binnen afzienbare tijd een aanzoek aan Open VLD zal doen.

Bedoeling van dit alles is uiteraard een buffer te vormen tegen de NV-A van Bart De Wever en een quasi zekerheid te creëren dat men met dezelfde ploeg (eventueel aangevuld met een bijkomende partner) kan verder besturen. Strategisch gezien is dit natuurlijk een meesterlijke zet van Janssens want dit garandeert hem zo goed als zeker een verlengd burgemeesterschap als lijsttrekker van de stadslijst.

Vanuit inhoudelijk oogpunt zijn dergelijke constructies gewoonweg dodelijk voor de keuzevrijheid van de burger en bijgevolg voor het democratisch gehalte van de verkiezingen. Stel dat Open VLD zou ingaan op dit aanbod (hetgeen het overigens nog niet gedaan heeft), dan krijgt men dus een eenheidslijst van SP-a, CD&V en Open VLD.

Hierboven werd over de kartelvorming reeds gezegd dat dit meestal gebeurt tussen partijen met gelijkaardige programma's. In het geval van de stadslijst valt echter niet in te zien hoe men kan verklaren dat socialisten en liberalen, waarvan de maatschappelijke denkbeelden toch vrij ver uit elkaar staan, samen opkomen bij verkiezingen.

Socialisten en liberalen kunnen mekaar misschien perfect vinden in coalities waarbij men een akkoord maakt en ieder zijn eigen programma in het beleid kan terugvinden. Bij een stadslijst gaat men echter met één programma naar de kiezer.

Wat moet de kiezer hier van denken? Het is toch perfect denkbaar dat een socialistische kiezer geen liberale standpunten wenst te ondersteunen, of omgekeerd. De kiezer van de stadslijst wordt dus als het ware gedwongen om voor mensen en partijen te kiezen waarvoor men eigenlijk niet wenst te kiezen.

Het tegenargument zou natuurlijk kunnen zijn: stem dan voor aan andere lijst of partij. Zo eenvoudig ligt het natuurlijk niet. Patrick Janssens en co weten natuurlijk zeer goed dat een aanzienlijk deel van de kiezers trouwe partijkiezers zijn die, ondanks het figureren van christendemocraten en liberalen op de lijst, toch hun stem aan deze lijst zullen geven.

Voor Janssens, de CD&V en mogelijkerwijze de Open VLD is dit vanuit strategisch oogpunt natuurlijk een win-win situatie. Janssens weet dat hij zonder partners niet verder kan. Het behalen van een absolute meerderheid is in ons systeem uiterst zeldzaam. Voor CD&V (en Open VLD) geeft het hen dan weer de zekerheid dat zij mandaten in de wacht zullen kunnen slepen en slapend rijk kunnen worden achter de brede rug van Janssens. Zouden zij apart opkomen dan vrezen zij verpletterd te worden in de tweestrijd tussen Janssens en De Wever.

Maar is het nu niet net daar waar het om draait in een eerlijke democratie? Stel dat SP-a en NV-A de koek verdelen en de rest van het politieke landschap wordt weggeveegd dan is dit toch de wil van de kiezer en de kiezer heeft altijd gelijk ... Wil dit dan niet zeggen dat de anderen te weinig steun vinden bij de kiezer en dus niet het recht hebben gekregen om mee te besturen?

Bij de volgende verkiezingen krijgen zij een nieuwe kans en indien de beleidsploeg niet heeft voldaan aan de verwachtingen, kunnen zij een alternatief aanbieden en daarvoor mogelijkerwijze beloond worden.

De manoeuvres die in Antwerpen aan de gang zijn hebben overduidelijk maar één motief: aan de macht zijn en aan de macht blijven, ongeacht of de kiezer hiermee nu akkoord is. Het inhoudelijke aspect wordt hieraan volledig ondergeschikt gemaakt, alhoewel dit toch ten allen tijde zou moeten primeren.

Het zou Open VLD dan ook sieren indien zij zouden weerstaan aan het ongetwijfeld aanlokkelijke aanbod van Patrick Janssens en op eigen kracht de confrontatie met de kiezer aangaan.